Over eenzaamheid

Eenzaamheid, je hoort er veel over, het lijkt wel een ziekte van deze tijd. Maar hoort eenzaamheid niet intrinsiek bij het mens zijn? Een kleine zoektocht naar de diepere krochten van onze ziel…

Waarom is eenzaamheid zo’n probleem in onze samenleving? Ik denk dat er meerdere factoren een rol spelen hierbij. Ten eerste is er in onze individualistisch georiënteerde samenleving minder samenhang, minder verbinding. Er ligt daarbij veel nadruk op individueel presteren; dit wordt bevestigd door de teneur op sociale media, een voortdurende stroom aan persoonlijke successen, geluksmomenten, bruisende gezelligheid en fantastische belevenissen. Eenzaamheid wordt dan al snel gezien als een persoonlijk falen. Een persoonlijk onvermogen om je te verbinden met de ander.

Maar liefde en verbinding houden per definitie onzekerheid en verwarring in. Je denkt de ander te begrijpen, je hebt het gevoel dat de ander jou begrijpt, en dan blijkt dit toch ten diepste niet zo te zijn. Ook al vind je troost en begrip van mensen om je heen, niemand blijkt werkelijk in staat te voelen wat jij voelt, en ten slotte draag je je verdriet, je angst, je wanhoop toch eenzaam en alleen. Verbinding is mogelijk, maar alleen tot op zekere hoogte, er blijft altijd ook onderscheid tussen jou en de ander. En die verbinding staat ook nog eens continu onder druk in onze competatieve ego-gedreven samenleving. Een liefdesrelatie die 10 jaar duurt wordt tegenwoordig als duurzaam bestempelt. Mijn partner en ik zijn bijna 25 jaar getrouwd, en reken maar dat wij ons bij tijd en wijle binnen onze relatie behoorlijk eenzaam hebben gevoeld. De verbinding is er echter nog steeds; m.a.w.: verbinding en eenzaamheid vormen niet noodzakelijkerwijs een tegenstelling, ze kunnen prima naast elkaar bestaan, mits je het kunt (leren) verdragen.

In mijn werken met cliënten kom ik eenzaamheid vaak tegen als thema. Het ligt niet altijd meteen op tafel, maar het speelt vaak een grote rol in levens van mensen. En zelf ben ik niet anders, ook ik ken mijn eigen eenzaamheid. Soms ontmoeten deze eenzaamheden elkaar in de therapiekamer, en dat kan best pittig zijn. In het tijdschrift voor Systeemtherapie staat deze keer een prachtig artikel over dit thema, van de hand van Jill Michiels en Dirk de Wachter (`onze’ Vlaamse lievelingspsychiater). Het artikel beschrijft heel mooi het thema eenzaamheid binnen de behandelrelatie en tipt ook aan waar de valkuilen en krachten liggen. Zeker voor vakgenoten een aanrader om te lezen.

Eenzaamheidsgevoelens duiden niet op een persoonlijk falen. Eenzaamheid hoort bij het leven, en ieder mens is er op de een of andere manier vertrouwd mee. In de kern zijn al onze gevoelens intrinsiek eenzaam, omdat het onze gevoelens zijn, gevoelens die niemand anders volledig zal kunnen meevoelen. Belangrijk is om het niet uit de weg te gaan, te bedekken of snel te proberen op te lossen, maar het in de ogen te durven kijken. In ons eenzaam zijn zijn we allemaal gelijk, en daar ligt ook weer de verbinding. Durf je eenzaamheid te erkennen. Je hoeft je er niet voor te schamen. Durf je eenzaamheid te benoemen; misschien eerst naar een therapeut, of naar je geliefde, of iemand anders die dichtbij je staat. Zoek een wijs persoon, waarvan je het gevoel hebt dat diegene het kan verdragen. Onderzoek je eenzaamheid. Kom er achter dat we allemaal eenzaam zijn, maar tegelijk ook allemaal op onze eigen manier. In het verschillend zijn zijn we gelijk. In het gelijke zijn we verschillend. Hoe eenzaam. Hoe verbindend.